SON ZAMANLARDA GIDA MADDELERİNDE KOSTİK KULLANIMI

       Son zamanlarda insan sağlığını tehdit eden kostik özellikle zeytin ve peynir yapımında, besinleri erken olgunlaştırma amacıyla kullanılmaktadır. İnsan sağlığını son derece büyük riske sokan besin maddelerindeki bu kimyasal gündemi oldukça meşgul etmiştir.
       Bu konu hakkında Milliyet yazarı Güngör Uras şu şekilde kaleme almıştır;

"   Zeytinin iyisi "alacalı" olur
        
    AYVALIK'ta zeytinyağı üreten bir dostum var. Derman Zeytinyağları'nı üreten İsmet Önder. Henüz yüzünü görmedim ama, yıllardır zeytinyağlarını Ayvalık'tan getirtiyorum. Telefonla sohbet ediyorum. Bu yılın yeni ürün zeytinyağı ile az tuzlu sele zeytinini gönderdi. Ayvalık yöresinin zeytini yağlık zeytinmiş. Çekirdeği iri olurmuş. Bu nedenle İsmet Önder zeytine değil, zeytinyağına ağırlık veriyor, ama az miktarda da zeytin üretiyor. Bu yılın zeytinyağının rengi, akışkanlığı, tadı pek hoşuma gitti.
    Bu yılın ilk ürünü siyah sele zeytini de pek lezzetli idi. Telefonla tebrik ettim. "Hoca, bu zeytinde hiç katkı maddesi yok. Sanki ağaçtan koparıp yemişsin gibi tamamen sağlıklı. Alacalı olması seni rahatsız etmesin. Tuzunu da az tuttum" dedi.
    
    Boya atılıyor
    Bu sütunda önceleri de Derman Zeytinyağı'nı ve zeytinini beğendiğimi belirtmiştim. Ancak, zeytinin kütüğü (çekirdeği) iri diye yazmıştım. İsmet Önder, "Hoca zeytinin çekirdeği iri ama, sağlıklı oluşu daha önemli" dediğinde pek üzerinde durmamıştım. "Milliyet Business"te Bülent Yardımcı'nın, zeytin üreticilerinin kullandıkları zararlı katkı maddeleri konusunda yazdıkları midemi bulandırdı.
    Bu nedenle İsmet Önder'e sordum. "Zeytinin alacalısı ne demek? Zeytin imalatındaki sağlığa zararlı katkı maddeleri nereden çıktı?" Öğrendiklerimi nakledeyim.
    Kötü niyetli üretici, önce yaralısına, berelisine, rengine bakmadan tüm zeytinleri topluyor. Kocaman beton havuzlara dolduruyor. Halkımız zeytinin alacalısını beğenmediğinden, kapkara parlak zeytin aradığından, zeytinin kararması için havuzun içine zehirli tekstil boyası oksidation tetroamin veya demir sülfat atıyor. Şimdilerde "Saçı Kıbrıs" diye adlandırılan ne olduğunu anlayamadığım bir boyadan bahsedilmeye başlanmış. Bu katkı maddeleri hem kanserojen hem de alzheimer hastalığına sebep olan maddeler, tam anlamıyla hepsi birer zehirli bomba.
    Bir başka sorun da, zeytin üretiminde aşırı tuz kullanımı. Tuz zeytinin bozulmasını önlüyor ve uzun süre diri kalmasını sağlıyor.
    Bazı kötü niyetli üreticiler ise zeytini karartmak için, zeytinin oluştuğu havuzlara kostik denilen ve sabun yapmada kullanılan kimyevi maddeyi atıyormuş. Kostik zeytinin acılığını 2 günde alırmış ama, bilinçsiz kullanımda zeytin yiyeni ülser yaparmış. 
    Boyayı bastınız mı zeytin 3 günde kararırmış ama, boya kansere yol açarmış. Tuzu da bastınız mı bir haftada simsiyah zeytini pazara çıkarmak mümkün olurmuş. Ama tuzlu zeytin tansiyon hastalarını perişan edermiş. İşin kısa yoldan kazanç yönü böyle.
    
    Yeşil zeytinde de sorun var
    Yeşil ve içi dolgulu zeytinlerde de mutlaka kostik kullanılırmış ama, iyi ve ciddi üreticiler kostikle işlem yaptıktan sonra zeytinde kostik kalıp kalmadığını laboratuvarda ölçer, kostiksiz zeytini pazara çıkarırmış.
    Bülent Yardımcı'dan öğrendiğim bir tehlikeyi daha hatırlatacağım ama, korkuyorum. Zeytin yiyemez olacaksınız. Kötü niyetli zeytin üreticileri 18 kiloluk zeytin tenekelerindeki zeytinlerin bozulmasını önlemek için tenekeleri kaparken antibiyotik atıyorlarmış.
    Sayın okuyucularım, görüyorsunuz, gıda maddeleri üretiminde devletin yapacağı kontrol ne kadar önemli. Devlet kontrolünü yapamaz ise kötü niyetli üreticinin insan sağlığına ne kadar büyük zararı dokunuyor. Zeytin, peynir ve ekmek bizim milli aşımız. Bunlar nasıl bozuluyor, görüyorsunuz. Bugün zeytini yazdım. İleride ekmek ve peynirde olan bitenleri de anlatacağım. "

KOSTİK NE GİBİ RİSKLER İÇERİR?

Kostik içeren ürün etiketlerinde bulunması gereken risk işaretleri;

Yukarıdaki işaretler “Tehlikeli Kimyasallar Yönetmeliği” ve “Kimyasal Maddelerle Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında Yönetmelik” maddelerine göre sınıflandırılmıştır. 

SAĞLIK RİSKLERİ  

KARARLILIK

Normal ortam koşullarında stabildir. Kaçınılması gereken durumlar Isı ve hava. Havanın nem ve karbondioksitini hızla absorbe ederek karbonat oluşumu nedeni ile kapalı kaplarda muhafaza edilmelidir. Kaçınılması gereken materyaller ısı, su, kuvvetli asitler, çoğu metaller, yanıcı maddeler, organik maddeler (plastik, lastik, kaplamalar) çinko, alüminyum, peroksitler, halojenli hidrokarbonlar. Tehlikeli bozunma ürünleri. Suda çözündüğünde ve asitlerle reaksiyonu ekzotermiktir.

GÖZE TEMAS: Kalıcı göz zararlarına neden olur. Göz kapakları açık tutularak en az 15 dakika akan su ile yıkanmalı, derhal doktor çağırılmalıdır.

SOLUMA: Solunum sisteminde yanıklara ve tahrişlere neden olur. Derhal temiz havaya çıkarılmalı, derhal doktor çağırılmalı. Soluk almıyorsa suni solunum yapılmalı, soluk alma güçlüğü varsa oksijen verilmelidir.

CİLDE TEMAS:Cilt yanıklarına ve tahrişe neden olur. Ciltle temas halinde kirlenmiş giysi ve ayakkabılar çıkarılmalı ve en az 15 dakika cilt akan su ile yıkanmalı, giysiler tekrar kullanmadan önce yıkanmalıdır. Doktor çağırılmalıdır.

TEHLİKE TANIMI: Aşındırıcı, korrozif madde, ciddi yanıklara neden olur. Yanıcı değildir.

YUTMA: Kalp damarlarında çökme ve koma hali gibi tehlikeli olabilir. Ağız, boğaz, mide yanıkları, bulantı, kusma ve mide bağırsak sisteminde delinmeler ve yanmalar oluşabilir. Derhal doktor çağırılmalıdır. Bilinci yerinde ise kusturmayın bol miktarda su verin. Daha sonra seyreltik sirke, meyve suyu veya su ile karıştırılmış yumurtanın beyazı verilmeli.

ÇEVRE: Bu madde çevre için zararlı olabilir. Su organizmaları için özel dikkat gerektirir.

Bozunabilirlik: Su ile seyreltilerek aktivitesi düşürülebilir. Kanallara deşarj edilemez. Atık su arıtma sisteminde su ile seyreltilerek nötralize edilmelidir.

Özel Risk durumları:

R 35 : Ciddi yanıklara neden olur.

Özel Güvenlik Önlemleri

S 1/2 : Kilit altında ve çocukların ulaşamayacağı yerde muhafaza edin.

S 26 : Göz ile temasında derhal bol suyla yıkayın ve doktora başvurun.

S 37/39 : Çalışırken uygun koruyucu eldiven koruyucu gözlük / maske kullanın.

S 45 : Kaza halinde veya kendinizi iyi hissetmediğinizde hemen doktora başvurun.

KOSTİKLİ DETERJANLAR İLE OTO YIKAMA RİSKLERİ

Kostik içeren deterjanların insan ve çevreye zararları dışında, otomobilin boyası üzerinde aşındırıcı etkisi vardır. İlk yıkamalarda fark edilmese de boyanın üzerindeki cilayı alır. Zamanla boya atlaşmaya başlar. Kostik, asit vb. maddeler nedeniyle aşınan boya ancak yeniden boyanarak düzeltilebilir.

KOSTİKLİ DETERJANLARI NASIL TESPİT EDERSİNİZ?

1- Öncelikle bu tip deterjan veya şampuanların pH düzeyleri saf olarak sınır değer 14 olur.  

2- Su ile 1/100 oranında seyreltseniz dahi (ki bu işlem sırasında gözünüze sıçraması halinde körlüğe neden olabilir) pH:12 - 12,5 düzeyinde kalır. Bu pH alkalidir ve araç boyasına zarar verir.

3- Bu ürünler genellikle (ucuz maliyet için ve yapım kolaylığı ) sıvı olarak satılır.  

4- Kostik (sodyum hidroksit) boyayı da bozan yapıdadır. Bu nedenle bu tip sıvı deterjanlar da ya boya kullanılmaz yada fosforlu ( yüksek alkaliniteye dayanıklıdır ) boyalar tercih edilir. Bu boyaları dahi bozabilen deterjanların, araç boyasına vereceği zararları tahmin edersiniz.

5-Kostik (sodyum hidroksit) alkali bir hammaddedir. Yapısı nedeniyle yağ çözücü niteliktedir ve cildinize temas ettiğinde zararlıdır.

6-Plastik ve metal yüzeylerde  aşındırıcı etkisi vardır.

TEST  

Test-1

Satın aldığınız yıkama ürünü ile (seyrelterek veya saf olarak) ellerinizi yıkayınız. Ellerinizi durulayamıyorsanız ve elinizde kayganlık hissi varsa, bu ürün Kostik (sodyum hidroksit) içermektedir.  

Test-2

Satın aldığınız yıkama ürünün bir miktarını ( 1 kaşık kadar ) alüminyum bir kap üzerine dökünüz. 1-2 dakika bekleyiniz. Yüzeydeki aşındırıcı etkisini göreceksiniz. (Deneme yaptığınız yüzeyi bir kaç gün sonra da kontrol ederseniz karardığını fark edeceksiniz.)  

Test-3

Satın alacağınız ürün ile size ürün tanıtım uygulaması yapılmasını isteyiniz. Ürün araca püskürtüldükten sonra aracın üzerinde 20-30 dk. kadar kurumaya (ki bir çok firma buna izin vermeyecektir ) bırakınız.

Ürün kostik veya asit içermiyorsa araca herhangi bir zarar vermeyecektir. Ürün kostik veya asit içeriyorsa bazı kromajlı kısımlarda matlaşma ve plastik aksamlarda beyazlama etkisi hemen görülecektir. Boyaya zararı özellikle siyah ve kırmız renkli araçlar da hemen veya bir kaç yıkama sonrası matlaşma olarak fark edilecektir.

KOSTİK ÜRETİM PROSESİ

Kostik soda eskiden sodyum karbonattan yapılırdı. Bugün ise kimyasal yoldan değil, elek­troliz yoluyla elde ediliyor. Yoğun tuzlu su eri­yiği sırayla birçok elektrolitik pilden geçirilir. Pillerin çeperleri çevresinde karbon çubuklar vardır; bunlar anot işi görür. Pillerin dibinde ise katot işi gören sıvı cıva vardır. Sodyum klorür pillerden geçerken ayrışır, yani bileşiklerine ayrı­lır. Karbon anotlardan klor gazı salınır. Cıva ka­totta ise sodyum metali “malgama” denen bir alaşım oluşturur.

Serbest kalan klor alınıp silindirler içine sıkıştırılır ve başka kimyasal işlemlerde kullanıl­mak üzere saklanır. Sodyum-cıva malgaması ise suyla yıkanır. Sodyum metali suyla işleme girince, hemen kostik soda eriyiği haline gelir. Geride arı cıva kalır. Bu cıva yeniden aynı işlem­de kullanılır. (Bu da dönüşlü işleme bir başka örnektir). Bundan sonra eriyik buharlaşma yoluyla yoğunlaştırılır. Bu işlem istendiği noktada durdurulabilir. Böylece değişik yoğun­luklarda “kül suyu” ya da “boğada suyu” eriyik­leri elde edilir.

(www.kostik.gen.tr)

TARİHTE KOSTİK

Eski Mısırlılar kostik sodayı sabun yapımında kullanıyorlardı. 1791 yılında sodyum karbonattan kostik üretildi. 1861 yılında amonyak kullanıldı kostik üretiminde ve Yirminci yüzyılda teknolojinin gelişmesiyle artık elektroliz yöntemi devreye girdi ve kostik elektroliz yöntemiyle üretilmeye başlandı.

Kostik soda eskiden sodyum karbonattan yapılırdı. Bugün ise kimyasal yoldan değil, elek­troliz yoluyla elde ediliyor. Yoğun tuzlu su eri­yiği sırayla birçok elektrolitik pilden geçirilir. Pillerin çeperleri çevresinde karbon çubuklar vardır; bunlar anot işi görür. Pillerin dibinde ise katot işi gören sıvı cıva vardır. Sodyum klorür pillerden geçerken ayrışır, yani bileşiklerine ayrı­lır. Karbon anotlardan klor gazı salınır. Cıva ka­totta ise sodyum metali “malgama” denen bir alaşım oluşturur.

Serbest kalan klor alınıp silindirler içine sıkıştırılır ve başka kimyasal işlemlerde kullanıl­mak üzere saklanır. Sodyum-cıva malgaması ise suyla yıkanır. Sodyum metali suyla işleme girince, hemen kostik soda eriyiği haline gelir. Geride arı cıva kalır. Bu cıva yeniden aynı işlem­de kullanılır. (Bu da dönüşlü işleme bir başka örnektir). Bundan sonra eriyik buharlaşma yoluyla yoğunlaştırılır.

(www.kostik.gen.tr)

KOSTİK NEDİR?

Beyaz renkli nem çekici kuvvetli bir baz olan sud kostik ya da sodyum hidroksit olarak ta bilinen bu maddenin % 48 lik çözelti formudur.

Düşük pH özellikteki atık sularda iyi bir pH yükseltici olarak görev görür. % 48 lik çözeltisi halinde stoklarımızda mevcuttur.Atık su arıtma tesislerinde pH yükseltici olarak görev görür. Su ile tepkimesinde ısı açığa çıkarır.Atık su arıtma tesislerinde pH yükseltici olarak kullanılan kirece oranla zaman zaman da olsa dozaj pompalarında tıkanmalara neden olmaz. Bu nedenle kullanımı avantajlıdır.

İşlem sırasında koruyucu eldiven ve gözlük kullanımı aşındırıcı olan kostiğin zararlarını en aza indirir.

Kostik ya da sud kostik sodyum hidroksit isimli dünyanın en kuvvetli bazının ticari adıdır. Genel olarak borsasında sıvı olarak satılır ama katı imiş gibi fiyatlandırılır. Örneklemek gerekirse, genel olarak kostik %46 sı sodyum hidroksit, geri kalanı su şeklinde piyasaya sürülür ancak fiyatlandırılırken tl/kuru ton olarak fiyatlandırılır yani %100 ü katı madde miktarına göre fiyat alır. 100 tl/drymton olan üründen 30 ton alırsanız aslında aldıgınız mal % 46 oranında kostik içerir ve sizde buna göre para ödersiniz.yani maaliyetiniz düşer ancak sevkiyat sırasında aslında yarısı aldıgınız ürün yarısı da su oldugu için nakliye de dez avantaj yaşarsınız.

Bu ürün sulu konsantrasyonları hazırlanarak da kullanılabilirken, degişik formlara dönüştürülerek (örn. payet kostik) kimyasal reaksiyonlarda da kullanılabilir.

Genel olarak endüstriyel temizlik amacı ile kullanılır. güçlü bir dezenfektandır. Ayrıca tekstil, zeytincilik, döküm, metal işleme, sabun, deterjan gibi sektörlerde imalat aşamalarında da kullanılır. yüksek derecede koroziftir. tenle teması halinde bol su ile yıkanmalıdır ancak; su ile tepkime verir ve yüksek oranda ısı açığa çıkar. Eğer tene temas eden kostik miktarı çok fazla ise; asit borik solüsyonu ile yıkama önerilir.

NaOH

Formül: NaOH

Molar kütle: 39,997 g/mol

Yoğunluk: 2,13 g/cm³

Erime noktası: 318 °C

IUPAC Kimliği: Sodium hydroxide

Kaynama noktası: 1.388 °C

İçinde çözündüğü madde: Su,Metanol,Etanol      

KOH

Kimyasal Adı: Potasyum hidroksit,Potas kostik

Kimyasal Formül: KOH

Molekül ağırlığı: 56.10564 g/mol

CAS numarası: [1310-58-3]

Yoğunluk: 2.044 g/cm³

Ergime noktası: 406 °C
Kaynama noktası: 1320 °C

Piyasada kostik üç şekilde satılmaktadır;

Sud Kostik (Membrane Grade) sıvı haldedir. Payet Kostiğin su ile karışımından elde edilir. Karışım oranı min %31-47 NaOH (m/m) arasındadır. Dökme olarak tankerlerler satışı yapılır.

Payet Kostik (Flake Kostik) granür şeklindedir. 25 kg polipropilen ambalajlar halinde satılır. Bileşimi %98-99 NaOH arasındadır.
Boncuk Kostik (Pearl ) .